|
Шундай қилиб, бу сўз Аллоҳ Таолони таниш маъносида ҳам, Қуръон маъносида ҳам, Қуръонни тадаббур қилиш маъносида ҳам, пайғамбарлик маъносида ҳам, суннат маъносида ҳам, илм, ҳукм, фиқҳ ва бошқа маъноларда ҳам қўлланган.
Рожиҳ гап шуки, (يُؤتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ У Ўзи истаган кишиларга ҳикмат (фойдали билим) беради) оятидаги ҳикмат сўзи аслий маънода қўлланяпти, яъни, у тўғри фикрлаш, сўзда ва амалда хато қилмаслик маъносида келяпти. Бундай дейишимга асосим шуки, олдинги
وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ
(улардан ўзингиз фақат кўз юмиб туриб оладиган), деган оятда агар улар тўғри фикрлайдиган, сўзда ва амалда хато қилмайдиган одамлар бўлганида ўзларига раво кўрмаган нарсани Аллоҳга аллақачон раво кўрмаган бўлардилар, деган ишора бор. Уларда айнан мана шу ҳикмат йўқлиги туфайли молларининг ёмон жойидан Аллоҳнинг ҳақини – закотни бердилар. Ҳолбуки, ўзларининг ҳақлари мана шундай ёмон жойдан берилишига рози бўлмас эдилар.
Шундан сўнг Аллоҳ Таоло кимга ҳикмат берилган бўлса, унинг учун ҳар икки дунё яхшилигига йўл очилганини баён қиляпти. Тўғри фикрлаш, сўзда ва амалда хатога йўл қўймаслик одамни Аллоҳнинг тавфиқи ила ҳар икки дунё яхшилигига эриштиради. Ҳикматли одам Аллоҳнинг Китобидан ҳам, Пайғамбар с.а.в.нинг суннатларидан ҳам тўғри фойдаланиб, қўлидан келганича яхшилик қилишга интилади.
Абдуллоҳ ибн Масъуд ҳадисида Пайғамбар с.а.в. шундай деганлар:
«لاَ حَسَدَ إِلاَّ فِى اِثْنَتَيْنِ: رَجُلٌ آتَاهُ اللهُ تَعَالَى مَالاً فَسَلَّطَهُ عَلَى هَلَكَتِهِ فِى الْحَقِّ، وَرَجُلٌ آتَاهُ اللهُ تَعَالَى الْحِكْمَةَ فَيَقْضِى بِهَا وَيُعَلِّمُهَا»
«Фақат икки нарсагагина ҳасад қилса бўлади: Бир кишига Аллоҳ Таоло мол-дунё берган бўлса ва у бу бойликни ҳақиқат йўлида сарфласа. Яна бир кишига Аллоҳ Таоло ҳикмат берган бўлса ва у бу ҳикматнинг ҳақини адо этиб, уни бошқаларга ўргатса».63 Бу ерда бу сўз Қуръонни ва суннатни тадаббур қилиш, англаш маъносида келяпти.
Аллоҳ Таоло фарз қилинган садақани (закотни) ва уни миннату озорсиз, риёсиз, молнинг ёмон жойидан эмас, яхши жойидан адо этишни баён қилганидан кейин энди бу оятда банда
(63) Бухорий: 71, 1320. Муслим: 135. Термизий: 1859.
151-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232